Bên cạnh việc chuẩn bị mâm cúng vào đúng giờ Ngọ (khoảng 12h trưa) ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch – thời khắc được cho là dương khí trong năm đạt đỉnh – người dân ở nhiều vùng quê còn duy trì tập tục hái lá thuốc về nấu nước xông. Các loại lá như ngải cứu, sả, bưởi, tía tô… được đun lấy nước để xông hoặc tắm, với mục đích giải cảm, thanh lọc cơ thể và xua đuổi tà khí theo quan niệm dân gian.

Ngoài ra, ở miền Bắc, món rượu nếp cẩm gần như là “linh hồn” ẩm thực trong ngày Tết Đoan Ngọ. Theo quan niệm xưa, ăn rượu nếp ngay sau khi thức dậy vào sáng mùng 5/5 sẽ giúp tiêu diệt sâu bọ trong người – một cách gọi hình ảnh cho việc làm sạch cơ thể.

Rượu nếp được làm thủ công từ gạo nếp trắng hoặc nếp cẩm, đem đồ thành xôi, để nguội rồi rắc men và ủ trong vài ngày. Khi ăn, người ta trộn phần “cái” – tức xôi đã lên men – với nước rượu thu được trong quá trình ủ, tạo nên hương vị ngọt dịu, cay nhẹ, chua thanh, rất dễ ăn và tốt cho tiêu hóa. Món này phù hợp với mọi lứa tuổi, từ người lớn đến trẻ nhỏ.

Nếp cẩm

Tại các tỉnh miền Trung, bánh ú tro là món không thể thiếu trên mâm cơm cúng Tết Đoan Ngọ. Hầu như gia đình nào cũng chuẩn bị từ vài chục chiếc trở lên để dâng cúng tổ tiên và chia sẻ cho người thân, hàng xóm. Loại bánh này có vị thanh mát, dễ tiêu, tượng trưng cho sự thanh lọc cơ thể giữa tiết hè oi ả.

Còn với người dân miền Nam, thịt vịt là món ăn đặc trưng không thể vắng mặt trong ngày lễ này. Theo quan niệm dân gian, thời điểm sau mùng 5/5 là lúc vịt đã béo khỏe, thịt ngọt và bổ dưỡng, giúp cơ thể “hạ nhiệt” giữa mùa nắng. Tại TP.HCM và các đô thị lớn, nhu cầu mua vịt quay, heo quay tăng cao rõ rệt, khiến các gian hàng ẩm thực trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết.

Bánh ú tro

Vào ngày Tết Đoan Ngọ, nhiều người duy trì thói quen tắm bằng nước lá mùi để phòng bệnh, làm sạch cơ thể và “tẩy trừ sâu bọ” theo quan niệm dân gian. Ở những vùng ven biển, người dân còn có tục tắm biển vào đúng giờ Ngọ (khoảng 12h trưa), bởi đây được xem là thời điểm dương khí vượng nhất trong năm, giúp thanh lọc cơ thể và đem lại may mắn.

Rau mùi

 

Nhiều người tin rằng vào ngày Tết Đoan Ngọ, khí dương đạt đỉnh, là thời điểm tốt nhất trong năm để cúng cầu an, xua tà, đón may. Cũng vì lý do này, những cây lá hái trong ngày thường được cho là có dược tính mạnh nhất, nên các thầy thuốc dân gian thường lên rừng, lên núi tìm hái thảo dược.

Đối với những ai bị cảm trong dịp này, dân gian khuyên nên xông hơi bằng 5 loại lá gồm: bạch đàn, dâu tằm, xương rồng, ngũ trảo và sả – vừa giúp giải cảm, vừa thanh lọc cơ thể.

Ngoài ra, một phong tục quen thuộc khác là mua cây xương rồng đặt trong nhà với niềm tin rằng loài cây này sẽ giúp xua đuổi tà khí, bảo vệ gia đình khỏi điều xui rủi trong tiết trời giao mùa.

Xương rồng

 

Những điều kiêng kị trong ngày Tết Đoan Ngọ bạn nên biết

1. Không soi gương sau nửa đêm
Dân gian tin rằng sau 12 giờ đêm ngày mùng 5/5 âm lịch, âm khí trở nên mạnh mẽ, vì thế không nên soi gương hoặc chụp ảnh trước gương vào thời điểm này. Việc này được cho là có thể dẫn dụ tà khí, ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm trạng, thậm chí gây ra những hiện tượng khó lý giải.

2. Tránh dừng lại ở nơi âm u
Vào dịp này, người xưa thường căn dặn con cháu không nên dừng chân lâu ở những nơi thiếu ánh sáng, nhiều âm khí như nghĩa trang, bệnh viện, nhà tang lễ… Những địa điểm này được cho là dễ mang theo khí xấu, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Trên thực tế, đây cũng là những nơi tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm bệnh.

3. Không làm rơi hoặc mất tiền
Theo quan niệm dân gian, làm mất tiền trong ngày Tết Đoan Ngọ là đánh rơi tài lộc, báo hiệu vận xui có thể kéo đến trong thời gian tới. Do đó, bạn nên cẩn thận khi mang theo tiền bạc, đồ quý giá, tránh sơ suất không đáng có.

Tránh làm rơi hay mất tiền

4. Kiêng để dép lộn xộn, bừa bãi
Theo quan niệm dân gian, giày dép trong tiếng Hán đồng âm với chữ “tà”, tượng trưng cho tà khí. Việc để dép lộn xộn, quay đầu vào trong hay vung vãi khắp nơi có thể bị xem là rước xui xẻo, ảnh hưởng đến tài lộc và đường tình duyên. Trong ngày này, nên chú ý xếp dép ngay ngắn, hướng ra ngoài để giữ cho không gian sống thanh sạch, hài hòa.

Kiêng để giày dép lộn xộn

Tết Đoan Ngọ không chỉ là dịp để thưởng thức những món ăn truyền thống và bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, mà còn là thời điểm để mỗi người gìn giữ những giá trị văn hóa, sống hài hòa với thiên nhiên và hướng đến sự an lành, may mắn trong cuộc sống.